Een kleine beeldimpressie - deel I

Het is de hoogste tijd voor een wat uitgebreidere fotografische impressie van Kumanovo en omgeving. Een kleine waarschuwing vooraf: Kumanovo is niet echt mooi te noemen. Sommigen zouden dit stadje zelfs onomwonden als... uhm... lelijk bestempelen. Om toch het mooie te laten overwinnen zijn de foto's geordend van 'wellicht iets minder esthetisch verantwoord' naar 'Macedonie is zo fotogeniek als maar zijn kan'.

Mijn 'achtertuin'

Kapotte en uitgeleefde gebouwen blijven hier vaak gewoon staan, slopen is tenslotte duurder dan iets nieuws bouwen.

Creatief met auto's...

De versiering van een voormalige club.

De hoofdstraat van Kumanovo, met linksachter en rechtsvoor zelfs twee monumentale gebouwen uit +/-1900 (zo vanuit de verte zie je niet dat de verf enorm afgebladderd is en de kozijnen op instorten staan).


Het oude gedeelte van Skopje; klinkerstraatjes, gezellige terrasjes en uitzicht op het oude fort.

Onze tweede toeristische expeditie was iets succesvoller, want Kokino, het observatorium van 2000 voor christus werd na een wilde autorit door de bergen zowaar bereikt en uitgebreid bezichtigd. Enneh... waar is wally?

Uitzicht vanaf mijn appartement op de besneeuwde bergen in de verte.

Onverwachte genoegens

Na een dag werken en de halve stad afstruinen om boodschappen te verzamelen (van supermarkt naar slager naar groenteboer, naar andere groenteboer om te kijken of die nog iets nieuws in het assortiment heeft, terug naar de supermarkt om toch maar champignons in blik te kopen omdat er nergens echte te vinden zijn, het kost wat tijd) is het erg lekker op de bank neer te zakken en gedachteloos tv te kijken. Godzijdank doet Macedonië gewoon aan Engelstalige programma’s ondertitelen, dus ik kan mijn hart ophalen aan regelmatige porties CSI, House en de incidentele speelfilm. Maar met in totaal zo’n zes Macedonische en Albanese zenders is er meestal weinig keus aan Engelstalige én leuke televisie. Hartstikke leuk hoor die zwoele Balkanclips met schaarsgeklede dames, maar na een paar minuten heb ik het daar toch echt mee gehad. De vele Italiaanse en Spaanse soaps kunnen mij ook niet echt bekoren en de ‘Top Show’ met een wel heel erg overdreven hoogblonde homo-presentator zap ik zo snel mogelijk weg.

De betreffende presentator... en ja het is een man.

Toch heb ik de afgelopen weken twee onverwachte lokale televisiegenoegens ontdekt. Ten eerste is daar de sport. Ik ben zowaar verslaafd geraakt aan het kijken naar… handbal. Macedonië is een fanatieke handbalnatie (net als de meeste landen op de Balkan) en de afgelopen week werden we getrakteerd op de regionale kampioenschappen. Macedonië-Turkije was nog een saaie wedstrijd om te kijken want de Turken werden werkelijk helemaal ingemaakt. Maar toen Macedonië aantrad tegen Servië en in de finale tegen Bosnië & Herzegovina zat ik nagelbijtend volledig aan de buis gekluisterd. Wat een superspannende sport!

Ten tweede zijn daar de kookprogramma’s. Met een mengeling van verwondering, walging, maar vooral onverholen genoegen kijk ik naar een kok wiens hoofd nooit in beeld komt, die de meest wonderlijke gerechten in elkaar flanst. Bij iedere nieuwe stap in het kookproces wil ik persoonlijk naar de studio toe rijden om te zorgen dat ze deze misdaad tegen goed voedsel stopzetten. Onlangs zag ik de hoofdloze kok een biefstukje vullen met gehakt om deze nog ongebakken in tomatensaus te laten pruttelen. Ook houdt hij ervan vlees rauw in te pakken in aluminiumfolie om in een met water gevulde schaal in de oven te zetten en dan was er nog het bijzondere recept voor koekjesdeeg met tomatenpuree erdoor. Dan heb ik het nog niet eens over de bizarre hoeveelheden zout en ‘začen’, een soort gele kruidenmix, die hij bij elke stap in het kookproces toevoegt.

Kan ik al wat mensen enthousiasmeren voor een Macedonisch etentje als ik terugkom?

Toerisme - Macedonië stijl

Met Niels in het land is er eindelijk volop gelegenheid de toerist uit te hangen. Na een heerlijk relaxed dagje in Skopje (eindelijk Engelstalige kranten en tijdschriften!), besloten we de zondag te benutten om de omgeving van Kumanovo te verkennen. De reisgids meldde dat er een paar jaar geleden een Romeins amfitheater is opgegraven bij een dorpje dertig kilometer van Kumanovo; Klečevce*. Onze taxichauffeur wist niet precies waar we het over hadden, maar belde een vriend uit het dorp die hem een routebeschrijving gaf. Door het schitterende berglandschap reden we in het zonnetje, langs kuddes schapen, stokoude boerderijtjes, wijngaarden en lieflijk kabbelende beekjes.

Een paar kilometer buiten Kumanovo verlieten we al snel de geasfalteerde weg om via een zandweggetje, een nog kleiner zandweggetje en iets wat geen weg meer genoemd kan worden op een riviertje te stuiten. Aan de overkant lachte ons een zonnig terras vol uitgebreid lunchende mensen op, maar zonder een brug in zicht wisten we niet hoe dit paradijs te bereiken. Gelukkig werd ons verteld dat we een eind verderop konden parkeren bij een spoorbrug waarover het schijnbaar gemakkelijk was naar de overkant te lopen. Helaas zag deze brug uit de jaren ’60 er uit alsof hij sinds de bouw geen onderhoudsbeurt had gehad en was er naast het spoor en de spoorbalken niets om overheen te lopen. De militair in Niels kwam direct boven en hij huppelde in no-time vrolijk naar de overkant. De taxichauffeur en ik moesten echter een spontaan opkomende hoogtevrees en bijbehorende paniekaanvallen zien te overwinnen. Met de blik op oneindig gingen we de overtocht aan, zo’n tien meter onder ons het riviertje met fijn uitstekende rotsen en doornstruiken, balancerend over de onregelmatige balken. Maar hé, alles voor de ultieme toeristische ervaring!

Uiteraard keek aan de overkant iedereen ons glazig aan bij de woorden Romeins en Amfitheater. De koffie op het terras in de zon was dan wel weer heerlijk en het restaurant wordt over een jaar of honderd vast als historisch beschouwd. Voorlopig even geen ‘off the beaten track’ toerisme meer voor mij.

* Bij deze loof ik een prijs uit aan degene die deze naam foutloos uit kan spreken. Het dient te klinken als Klétzevztsje. De winnaar kan het prijzenpakket bestaande uit een pot ajvar en een verrassingspakket met diverse ingemaakte groenten hier komen afhalen, of wachten tot 1 juni, dan kom ik het zelf langsbrengen.

Uitgaan - Macedonië stijl, het vervolg

Na een overweldigende hoeveelheid mailtjes, telefoontjes, faxen en telegrammen waarin ik gesmeekt werd om te melden hoe mijn karaoke-avontuur is afgelopen, zal ik jullie dan eindelijk niet meer in spanning laten. Graag had ik jullie leedvermaak gevoerd met een vernederend verslag van joelende menigten Macedoniërs en een solo-voorstelling bovenop de bar. Helaas, pech voor jullie en geluk voor mij, ik ben er wonderbaarlijk goed van afgekomen. Het concept van karaoke is hier iets anders dan ik me had voorgesteld. Het bleek een groot ‘Turbo Folk’ festijn, waarbij een microfoon de zaal rondgaat waarin iedereen die daar zin in heeft een liedje mee kan brullen. Turbo Folk is een verzamelnaam voor alles dat Macedonisch/Servisch/Kroatisch is en gaat over alcohol, sex, sigaretten of een combinatie hiervan. Tot mijn grote geluk was mijn buurman hierbij de meest fanatieke deelnemer. Zelfs al hád ik de moed verzameld om daadwerkelijk een lekkere Macedonische smartlap mee te zingen, dan had ik waarschijnlijk geweld moeten gebruiken om de microfoon even vast te mogen houden. En pacifistisch als ik ben, kon ik dat niet over mijn hart verkrijgen natuurlijk...

Uitgaan - Macedonië stijl

Het concert zou om elf uur beginnen, maar toen Valentina en ik binnenkwamen, was er nog geen hond te bekennen. Na een uur rondlopen door de stad (de meest favoriete uitgaansactiviteit is buiten rondslenteren en mensen kijken, lekker goedkoop) bleek de club ietsje voller. Met een Bavaria in de hand bracht ik het volgende uur door met mijn hoofd meebewegen op keiharde housebeats. Ondertussen was de kroeg afgeladen vol geraakt en toen begon dan toch eindelijk het concert. De voormalig Eurovisie Songfestivalzangeres (ja, hier ben je gewoon superhip als je daaraan hebt meegedaan) bracht enthousiast een eclectische medley van covers; U2, Madonna, Nirvana, Macedonische krakers en Amerikaanse jaren '50 nummers, werkelijk alles passeerde de revue. Zelfs de half uur durende stroomuitval tijdens het concert mocht de pret niet drukken, men zette gewoon wat hippe muziekjes uit z'n mobiele telefoon op.

Het feit dat iedereen de volgende dag weer om acht uur moest werken leek niemand iets te deren, dus ook na het concert werd er vrolijk doorgedanst en -gedronken. De volgende dag zat ik dus ietwat onuitgeslapen en met een lichte hoofdpijn op kantoor (ik was de eerste, de rest kwam pas vanaf half negen binnendruppelen). Die hoofdpijn werd spontaan erger toen Valentina me fijntjes herinnerde aan de belofte die ik met medewerking van de heer Johnnie Walker heb gedaan. Vanavond is er karaoke in dezelfde hippe club en ik schijn iets geroepen te hebben over mijn enorme talent voor karaoken in mij onbekende talen. Ontkennen mocht helaas niet baten. Vanavond moet ik er aan geloven. Iemand toevallig wat Macedonische songteksten bij de hand?

Onder de oppervlakte

Op het eerste gezicht is er voor de onschuldige buitenstaander, zoals ik mij nog steeds voel, aan Kumanovo niets bijzonders te zien. Een gezellig centrum, veel slagers, veel winkeltjes, nog meer apotheken, wat graffiti hier en daar, wat kerken en moskeeën. Maar Kumanovo is een verdeelde stad, waar onder de oppervlakte dingen spelen die ik ook na er veel over gelezen en gehoord te hebben nog steeds moeilijk te bevatten en uit te leggen vind. Toch zal ik proberen het toe te lichten, omdat het project waar ik werk hier voor veel mee bezig is. Een kleine geschiedenisles is hiervoor onmisbaar ben ik bang!

Het onafhankelijkheidsproces van Macedonië verliep relatief vreedzaam en rustig. Met een nieuwe grondwet, die niet gesteund werd door de Albanese minderheid, ging de Voormalig Joegoslavische Republiek Macedonië* in 1991 officieel van start. Vanaf het begin waren er veel spanningen tussen de etnische Macedoniërs, Albanezen en andere minderheden, omdat deze weinig culturele en politieke rechten hadden. In 2001 kwamen de jarenlange spanningen tot een grote uitbarsting, onder meer door de instroom van honderdduizenden Albanese vluchtelingen uit Kosovo. Het Albanese nationalisme leefde steeds meer op, zo werd een burgemeester van een dorp die de Albanese vlag op het gemeentehuis liet hijsen in de gevangenis gegooid. Het Albanese National Liberation Army (UCK) werd, gesteund door de Macedonische Albanezen, steeds actiever langs de grens met Kosovo, wat leidde tot botsingen met de Macedonische autoriteiten. Dit was de vonk die het kruitvat deed ontploffen; Macedoniërs en Albanezen zochten het gevecht op en kerken en moskeeën werden vernield. In absolute aantallen was de schade te overzien; enkele tientallen slachtoffers viel in vergelijking met Kosovo, Bosnie, Kroatie etc. erg mee. Maar de gevolgen waren niet minder heftig.

Ook in Kumanovo, met een grote Albanese minderheid, werd in 2001 veel gevochten. Mijn Albanese collega durfde niet meer naar school te gaan omdat ook scholieren, studenten en leraren met elkaar op de vuist gingen. Waar tot nu toe Macedoniërs en Albanezen gemengd les hadden en alleen apart taalles kregen (en dus gedwongen werden contact te hebben met elkaar), werden de scholen nu volledig opgesplitst. Op 13 augustus werden met hulp van de NAVO de Ohrid Vredesakkoorden gesloten. Hierin kregen de Albanezen een significante vergroting in vertegenwoordiging in staatsinstellingen en erkenning van hun taal en cultuur. De enorme splitsing die in 2001 ontstond, is echter nooit ongedaan gemaakt en in de loop der jaren lijkt die alleen maar groter geworden. Macedoniërs en Albanezen hebben hun eigen kranten, winkels, tv-stations, sportclubs, politieke partijen en muzikanten. Bovendien wonen ze voor het grootste deel in gescheiden wijken; het westen van de stad is voor de Macedoniërs, het oosten voor de Albanezen. Door de graffiti op de muren is het duidelijk in welke wijk je je bevindt.

Het leuke van IPK is dat dit een van de weinige plekken is waar jongeren van verschillende etniciteiten bij elkaar komen en samenwerken. Dat de dialoog tussen de groepen nog flink verbeterd kan worden, blijkt uit een incident vorige week. Een groep Macedonische scholieren wilde demonstreren over de manier waarop examens worden afgenomen. Het is vaak pas twee dagen van tevoren bekend welk examen er wordt afgenomen, dus het is erg moeilijk om je goed voor te bereiden. Ook de Albanese scholieren werden hiervoor natuurlijk uitgenodigd. Tot irritatie van de Macedoniers kwamen zij echter niet opdagen. De reden; leraren op de Albanese school hadden gezegd dat de demonstratie niet over de examens ging, maar dat het een protest was tegen de onafhankelijkheid van Kosovo. Geen enkele Albanees wilde zich toen meer vertonen bij de demonstratie. Het is dus echt geen overbodige luxe dat er projecten als IPK zijn om het grote onderlinge wantrouwen en de vele vooroordelen een beetje af te laten nemen.


* Deze bijzondere naam ligt dan weer aan het conflict met Griekenland, kom ik misschien later nog wel op terug. Er is nu een VN-afgezant aan het bemiddelen tussen de twee landen om tot een compromis te komen, zodat Macedonie lid kan worden van de NAVO... tot nu toe ziet het er weinig hoop vol uit...

Italië?

Er zijn hier dagelijks Italiaanse soaps op de televisie en de radio heeft zelfs een Italiaanse muziek uurtje. Niets mis met wat culturele invloed uit de Laars van Europa, maar de Napolitaanse taferelen in de straten van Kumanovo bevallen me dan weer wat minder...

Omdat het dorp naast de vuilstortplaats weigert nieuwe vuilnis te accepteren, stapelt al het afval zich nu al ruim een week op. Niet echt bevorderlijk voor het aroma van de stad, zeker niet nu mensen hun afval maar verbranden.

Vorig jaar speelde hetzelfde probleem. Toen duurde het een maand voor er een oplossing gevonden was...

Cycle of life*

Toen ik tijdens een wandeling door de stad dit bord zag staan, kon ik mijn geluk niet op. Niet alleen woon ik namelijk boven een fietswinkel, blijkbaar doen ze hier zelfs aan fietspaden!

Bij nadere inspectie blijken de fietspaden hier echter vooral gebruikt te worden als parkeerplaats, vuilstortplaats en natuurlijk stek om je noten-/uien-/goedkope make-up-/ondergoedkraampje neer te zetten. Mijn droom om fietsend in het zonnetje de omgeving te verkennen moest ik defintief opgeven toen de fietsenwinkel waar ze de meest schitterende mountainbikes hebben staan, weigerde om me tijdelijk een fiets te verhuren.

Onder het fietsbord hangen aankondigingen van sterfgevallen. Deze blauw-met-witte posters worden over de hele stad verspreid om mensen op de hoogte te stellen van het overlijden van een familielid. Het ziet er wat luguber uit, maar effectief is het wel. En waar veel mensen in Nederland gefascineerd de overlijdensadvertenties in de krant lezen, kunnen mensen hier er echt een uitje van maken. Gisteravond zag ik een ouder echtpaar rustig door de stad slenteren en bij iedere boom/paal/verkeersbord uitgebreid alle aanplakbiljetten bespreken.


*Copyright titel @ Niels